[语言交流]《福乐智慧》，维哈土汉对照

第六章 论人类的价值在于知识和智慧

1.
维吾尔文：
Yaratti we yukseltti tallap adem ,
Bérip hush - eqil , pezil , ilmini hem .

哈萨克文：
Adamdı Xaq jarattı da eskerdi:
Oğan aqıl, bilim, öner, es berdi.

土耳其文：
Tanrı insanı yarattı, seçerek yükseltti;
Ona fazilet, bilgi, akıl ve anlayış verdi.

中文：
真主特意创造、选拔，擢升了人类，
赋予人类才能、知识、意识和智慧。

2.
Tilini chiqarip , anga berdi til ,
Uyat berdi yene guzel , xush pé'il .

Köñil berdi, äri tilin terbetti,
Uyat berdi, berdi qulıq, kelbetti.

Ona hem gönül verdi, hem de onun dilini açtı;
Ona güzel biçim, güzel tavır ve hareket ihsan etti.

他又赋予人类以语言和心灵，
赋予他们廉耻，美质和良好行为。

3.
Bilim  berdi , insan zoradi bu kun,
Eqil berdi , shunga yéshildi tugün .

Bilik berdi — adam bügin jetildi,
Aqıl berdi — talay tüyin şeşildi.

Ona bilgi verdi ve insan bugün yükseldi;
Ona anlayış verdi ve böylece düğümler çözüldü

他赋予人类以知识，使之变得高大，
他赋予人类以意识，使之探幽发微。

4.
Xuda berse kimge eqil – hosh , bilig ,
Tola yaxshiliqqa uzatur ilig.

Kimge Quday berse bilim, aqıldı,
Qolı jetip, alar ol mol asıldı!

Tanrı kime anlayış, akıl ve bilgi verirse,
O pek çok iyiliklere elini uzatır.

真主赋予谁意识，知识和智慧，
他就能打开美德善行的门扉。

5.
Bilimni buyuk qil , uqushni uluq ,
Bu ikki yukseltur qulnimu toluq .

Aqıldı — ulı, bil, bilimdi-bilikti,
Qonsa ekewi, ulı eter jigitti.

Bilgiyi büyük ve anlayışı ulu bil;
Seçkin kulu bu iki şey yükseltir.

须知知识极为高尚，理智极为珍贵，
这二者使真主的仆民高大完美。

原帖由 ivrit 于 2008-3-5 15:01 发表
太妙了！
哪里能弄到全书啊？

附件里有全文（中文版）的三分之一。维吾尔版和哈萨克版都太大， 上传不成。

11.
古代维吾尔语：
Öküş sözlämä söz birar sözlä az
Tümän söz tügünin bu bir sözdä yaz

现代维吾尔语：
Tola sözlime söz , birer sözle az ,
Tumen söz tugunin bu bir sözde yaz .

哈萨克语：
Köp söyleme, az ayt bir-er tüyirin,
Bir sözben şeş tümän sözdiñ tüyinin.

塔塔尔语：
Küp söylämä süz, beraz (ğına) söylä,
un meñ süz töenen ber süz belän yaz.

土耳其语：
Sözü çok söyleme, sırasında ve az söyle;
Binlerce söz düğümünü bu bir sözde çöz.

话不宜多，少说为佳，    
千句话的症结，用一句讲清。

12.
古代维吾尔语：
Kişi söz bilä qoptı boldı melik
Öküş söz baxıt yerkä qıldı kölik

现代维吾尔语：
Kishi bolghusi shah ösüp söz bilen ,
Tola söz béshingni qilar yene tüen .

哈萨克语：
Söz kisini ulı qılar, bek qılar,
Köp söz bastı qara jerge kep tığar.

塔塔尔语：
Keşe süz belän kütärelde, xökemdar buldı,
Küp süz başnı cirgä iderde.

土耳其语：
İnsan söz ile yükseldi ve sultan oldu;
Çok söz başı,  gölge gibi, yere serdi.

人类靠语言上升为万物之灵，
多言却会使人的身价扫地以尽。

13.
古代维吾尔语：
Öküş sözläsä yañşadı tar bilik
yana sözlämäsä ağın tar tilig

现代维吾尔语：
Bilim der " memedane ", köp sözliseng ,
Gacha deydu sözni eger dimiseng .

哈萨克语：
Köp söyleseñ, «Ezbesiñ»— dep jek körer.
Seylemeseñ, «Mılqaw»—eken, dep söger!

塔塔尔语：
Küp söyläsä, äyterlär: "tele yomşardı",
Yanä söylämäsä, "telsez", – dip äyterlär.

土耳其语：
Çok  konuşan  kimseye  bilgi  "gevezelik etti"  der;  
Söylemezse de, ona "dilsiz" der.

你若多言，会被说成耍弄嘴皮，
若不说话，又会说你是个哑人。

14.
古代维吾尔语：
Qalı mundağ ärsä yorıq utru ur
Yorıq utru ursa kişig yoqlatur

现代维吾尔语：
Pasahet bile qil shunga sen sözüng ,
Pesih bolsa tiling , ösersen özüng .

哈萨克语：
Bulay bolsa, teñ ortası — keregiñ,
Tilge ustamdı bolsañ, öser bedeliñ!

塔塔尔语：
Ägär alay ikän, urtalıqnı tot,
urtalıqnı totsa, keşe kütäreler.

土耳其语：
Mâdemki böyledir, sen fasîh dil kullan;
Dil fasîh olursa, insanı yükseltir.

既然如此，言谈就该优雅，
言谈优雅，你会得以高升。

15.
古代维吾尔语：
Tilig käđ kuđäzgil kuđäzildi baş
Sözüñni qısurğıl uzatıldı yaş

现代维吾尔语：
Tilingni küzet bek , küzitiler bash ,
Sözüngni qisqa qil uzartilar yash .

哈萨克语：
Tiliñdi baq, basıñ aman boladı,
Sözdi qısqa ayt, jasıñ uzaq boladı.

塔塔尔语：
Teleñne qısqa tot, baş(ıñ) saqlanır,
Süzeñne az söyläsäñ, gomereñ ozınaer.

土耳其语：
Dili iyi gözet, başın gözetilmiş olur;
Sözünü kısa kes, ömrün uzun olur.

慎于言辞，即是保护你的头颅，
说话简炼，即是延长你的寿命。

6.
古代维吾尔语：
Sözüñni küđäzgil bаşıñ barmasun
Tiliñni küđäzgil tişiñ sınmasun

现代维吾尔语：
Sözüngni köretikin , béshing ketmisun ,
Tilingni közetkin , chishing sunmisiun .

哈萨克语：
Söziñdi baq, basıñ kesip almasın,
Tiliñdi baq, tisiñ sınıp qalmasın!»

塔塔尔语：
Süzeñne küzät, başıñ kitmäsen,
Teleñne tıy, teşeñ sınmasın.

土耳其语：
Sözüne dikkat et, başın gitmesin;
Dilini tut, dişin kırılmasın.

愿你收敛舌头，莫损了牙齿，
愿你语言谨慎，莫丢了性命。

7.
古代维吾尔语：
Biliklig bilig berdi tilkä pışığ
Aya til iđisi küđäzgil başığ

现代维吾尔语：
Bir alim dédi til uchun puxta söz ,
Aya til igesi kuzet bashni oz .

哈萨克语：
Bilim berdi, bilikti ötkir til berdi,
Til iyesi, basıñdı baq, bil de endi!

塔塔尔语：
Xalıqnıñ tele yaman – sine süzlägäy,
Keşeneñ xolqı kirtle (naçar) – iteñne aşar...

土耳其语：
Bilgili dil için özlü bir söz söyledi;
Ey dil sâhibi, başını gözet.

博学之士揭示了语言的真谛，
哎，语言的主人，劝你把头颅看紧．

8.
古代维吾尔语：
Äsänlık tıläsä säniň bu özüñ
Tılıñdä çiqarma yaraqsız sözüñ

现代维吾尔语：
Isenlik tileseng eger sen özüng ,
Tilingdin chiqarma yaraqsiz sözüng .

哈萨克语：
Tileseñ sen esendikte jüruwdi,
Jaman sözge qıymıldatpa tiliñdi.

塔塔尔语：
Sin üzeñä isänlek teläsäñ,
Teleñnän yaraqsız süz çığarma.

土耳其语：
Sen kendi selâmetini istiyorsan,
Ağzından yakışıksız bir söz kaçırma.

假如你想求得自身的安全，
嘴里切莫吐出不当的辞令。

9.
古代维吾尔语：
Bilip sözläsä söz bilikkä sanur
Biliksiz sözi öz başını yeyür

现代维吾尔语：
Bilip sözlise söz bilim sanilur ,
Bilimsiz sözi öz béshini yiyur .

哈萨克语：
Bilip aytqan söz — bilikti, sanalar,
Biliksiz söz basıñdı jep, tabalar.

塔塔尔语：
Belep süzläsä, süz aqıllığa (belemlegä) sanalır,
Nadannıñ süze üz başına citär.

土耳其语：
Söz, bilerek söylenirse, bilgi sayılır;
Bilgisizin sözü kendi başım yer.

话说得恰到好处，才算是学问，
无知者信口开河，是自掘坟茔。

10.
古代维吾尔语：
Öküş sözdä artuq asığ körmädim
Yana sözlamiştä asığ tulmadım

现代维吾尔语：
Tola sözde artuq payda körmidim ,
Yene sözlimeymu payda tapmidim .

哈萨克语：
Köp söylewden artıq payda körmedim,
Jäne söylep jäne eşteñe önbedi!

塔塔尔语：
Küp süzdä artıq fayda kürmädem,
Yanä söyläşüdän fayda almadım.

土耳其语：
Çok sözden fazla fayda  görmedim;
Amma  söylemek de faydasız değildir

口若悬河，于事毫无裨益，
守口如瓶，事情又难办成。

第七章 论语言的得失利弊

1.
古代维吾尔语：
Uquşqa bilikkä bu tılmaçı til
yarattaçı ärnі yorıq tilni bil

现代维吾尔语：
Eqil hem bilim terjimani bu til ,
Roshen til kishini torutquchi , bil !

哈萨克语：
Aqıl, bilim, tilmaşı — til, bul kepil,
Jarıq tegip, eljireter til dep bil!

塔塔尔语：
Uquğa, belemgä tılmaç ul bu tel,
Keşene nurlağan närsä tel ul – bel.

土耳其语：
Anlayış ve bilgiye tercüman olan dildir;
İnsanı aydınlatan fasîh dilin kıymetini bil.

语言是智慧和知识的表征，
优美的语言能照亮人心灵。

2.
古代维吾尔语：
Kişig til ağırlar bulur qut kişi
Kişig til uçuzlar barır är başı

现代维吾尔语：
Qedirlik qilar til , tapar bext kishi ,
Qilar erni til xar , kéter hem béshi .

哈萨克语：
Til qadirli eter, erge baq qonar,
Qor qılar til, ketetiğun bas bolar.

塔塔尔语：
Keşene tel xörmätle, bäxetle itär,
Keşene tel oçsızlar, başın yarır

土耳其语：
İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saâdet bulur;
İnsanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.

语言能使人尊贵，得到幸福，
也能使人卑贱，丧失生命。

3.
古代维吾尔语：
Til arslan turur kör işiktä yatur
Aya ävlig är saq bаşіñni yeyür

现代维吾尔语：
Ishikte turar arsilandur bu til ,
Ey oyluk hezer qil , béshing yeydu bil .

哈萨克语：
Til — arıstan esik baqqan aşuwlı,
Saq bolmasaq jutar, erim, basıñdı!

塔塔尔语：
Tel işektä yatqan arslan kebek ul,
Anıñ belän beraz ğına saqsızlıq başıñnı aşar.

土耳其语：
Dil arslandır, bak, eşikte yatar;
Ey ev sâhibi, dikkat et, senin başını yer.

语言是猛狮守在门口，
主人啊，它会吃了你，千万留神，

4.
古代维吾尔语：
Tilin ämgämiş är nägü ter äşit
Bu söz іşkä tutğıl örüñä eş et

现代维吾尔语：
Nime deydu tildin japa körgen er ,
Qulaq sal , emel qil ,dqqitingni ber .

哈萨克语：
Ne deydi, uqqın, tilden japa şekken er,
Qulaq salıp, amal qılıp, esti eler:

塔塔尔语：
Naçar telle ir ni dip äytä, işet,
Bu süzne ğamäl qıl, üzeñä iş it:

土耳其语：
Dilinden eziyet çeken adam ne der, dinle;
Bu söze göre hareket et, onu dâimâ hatırda bulundur

请听，吃过语言之亏的人是怎么说的，
愿你照他的话去做，把它当作座右铭：

5.
古代维吾尔语：
Meni ämgätür til eđi ök talim
Başım käsmäsuni käsäyin tilim

现代维吾尔语：
Japa saldi tilim manga kop qétim ,
Késilmeste bashim , késey men tilim .

哈萨克语：
«Tilimnen köp japa şektim, esebim:
Bas kesilmes üşin, tildi kesemin!

塔塔尔语：
"Mine tel küp bälalärgä sala,
Başım kiselgänçe, telemne kisäm".

土耳其语：
Bana   dilim pek çok eziyet çektiriyor;
Başımı kesmesinler de ben dilimi keseyim.

语言给我带来了不少的苦头，
为了保全头颅，我愿割断舌根。

维吾尔个别地区口语：Nege Varisen ？（你到哪儿去？）；Manga Béridighan Némeng Var?
（你有什么东西给我么？）！

原帖由 OSMANBATUR 于 2008-3-6 21:23 发表
以上发现维、哈语有个“Bar”的单词，是否就是去的意思，
怎么到撒拉尔语中变成“var（去）”，而且“var”2个含义“去”“有”。

撒拉尔语中“去”有2种方言：阿赫西地区（孟达）方言读Bar，苏日尔地区（清水）方言读var，按突厥语传统读法应该是bar，所以孟达方言特别接近大家的读法。

以上发现维、哈语有个“Bar”的单词，是否就是去的意思，
怎么到撒拉尔语中变成“var（去）”，而且“var”2个含义“去”“有”。

《福乐智慧》维-哈-撒-土-汉5文对照
第六章 论人类的价值在于知识和智慧
10.
维吾尔文：
Bilimsiz kishi barche aghriq bolur，
Dawalanmisa u tirikla olur .
哈萨克文：
Bilimsizder bar keseldi köredi，
Emdemese，tekten tekke öledi.
撒拉尔文：
Bilgi  yoxğın  kişler  man araxcidir，
Araxnı  alınmese ，insanılar   ölü  kuli voller.
土耳其文：
Bilgisiz insan hep hastalıklı olur;
Hastalık tedâvî edilemezse，insan çabuk ölür.
无知识的人，个个都是病人，
疾病得不到医治，必然化做死灰。

11.
维吾尔文：
Késelni dawalat，bar， ey bilmigen，
Ey alim nadan'gha dawa eyle sen .
哈萨克文：
Kel，ey，nadan! Dertke dauwa jasağın:
Nadan bilim alsa，qutı tasadı.
撒拉尔文：
Ey，bilmivociler，var，araxnı  vaxtir，
Ey，bilvociler，bilmavocilerniği  araxnı  sen  bir  vaxbar.
土耳其文：
Ey bilgisiz，git，hastalığını tedâvi ettir，
Ey mes'ûd âlim，bilgisizliğin ilâcını sen söyle.
无知者啊，快去医治你的病吧，
智者啊，请你医治愚人的昏昧。

12.
维吾尔文：
Eqildur burunduq，anga yetse er，
Tumenming tilegi hem bolsa yéter .
哈萨克文：
Aqıl — buyda，ere tüsseñ — jeteler，
Söytip，arız-tilegine jeter er!
撒拉尔文：
Aqıl bir vurhındır，kim anı elinde tutarsa，
Heme yirixda  işler yaxş  geler.
土耳其文：
Anlayış bir yulardır，insan onu elinde tutarsa，
Dileğine erişir ve bütün arzularına nail olur.

智慧好比缰绳，—谁若抓住了它，
心愿都能实现，万事顺遂。

13.
维吾尔文：
Kishige érur kop eqil paydisi ，
Bilim bilse insan insan eziz bolghusi.
哈萨克文：
Aqılı bolsa，paydasın er köp körer，
Bilim bilse，äzıyz tirlik ötkerer!
撒拉尔文：
Aqılniği faydası kişlerğı  köpdür，
İnsanılar  bilgi bilirse uludur.
土耳其文：
Anlayışın insana faydası çok olur;
İnsan bilgi bilirse，aziz olur.

智慧对人的好处，一言难尽，
人若有了知识，才会显得高贵。

14.
维吾尔文：
Jimiki ishingni eqil birle qil，
Bilim birle waqtingni saqlashni bil.
哈萨克文：
Aqıl külli isiñdi alıp şığatın，
Bul bilimmen körer bekter muratın!
撒拉尔文：
Heme işnı  etse aqıllar etekeler，
Elınla bilginı  çütda  bilginı çoyme.
土耳其文：
Bütün işini-gücünü anlayış yolu ile yap，
Eline geçen bu zamanı israftan bilgi ile koru.

办理任何事情，都要依靠智慧，
须用知识驾驭时间，莫让它荒废。

《福乐智慧》维-哈-撒-土-汉5文对照
第六章 论人类的价值在于知识和智慧
6.
维吾尔文：
Bu sozge guwadur towenidiki soz ，
Bu sozni ishitkin，sozung bunda uz：
哈萨克文：
Bul sözime küwä munday söz de bar，
Sözdi estip，alarıñdı közdep al:
撒拉尔文：
Bu aşaxdiği söznı miniği  sözdır，
Bu sözı qulaxnı verda  yirixla  bilkeler.
土耳其文：
Buna şâhit olarak，işte şu söz geldi，
Bu sözü işit ve bu hususta sözünü kes.
下述铭言可对我的话作证，
请你侧耳倾听，细心体味：

7.
维吾尔文：
Eqil qayda bolsa， ulughluq bolur ,
Bilim kimde bolsa büyüklük tapur .
哈萨克文：
Aqıl kayda bolsa，ulılıq toladı,
Bilim kimde，sol bilikti boladı.
撒拉尔文：
Aqıl kimde  volse，kimne  uluetdır
Bilgi kimde  volse，kimniği   orne bixidir.
土耳其文：
Anlayış nerede olursa，orası ululuk kazanır;
Bilgi kimde olursa，o büyüklük bulur.

谁若有了智慧，谁就受到尊崇，
谁若有了知识，就能获得高位。

8.
维吾尔文：
Eqilliq uqar ol，bilimlik bilur，
Bilimlik，eqilliq tilekke yétur .
哈萨克文：
Aqıldı uğar，bilimdiler biledi，
Tügel bolar bilimdi，esti tilegi!
撒拉尔文：
Aqılnı volsı heme işnı  sumurler，bilginı volsı  heme işnı  bilir，
Aqılnı ma bilginı volse heme iş enkıx emesdir.
土耳其文：
Anlayışlı olan anlar，bilgili olan bilir;
Bilen ve anlayan her vakit dileğine erişir.
有智者理解一切，有知者洞悉一切，
有智有知的人，事事心愿可遂。

9.
维吾尔文：
Bilim mensin bil，bilim nime der ，
Bilim u saqaytur késel bolsa el .
哈萨克文：
Bilik mänin bil，ne deydi bilgen er:
Bilim bilseñ， bäle juwrmes irgeden.
撒拉尔文：
Bilginiği faydası ñandır？bilgi sañğı yişir：
Bilginı bilse，siniği araxnı aller.
土耳其文：
Bilginin mânasını bil，bak， bilgi ne der:
Bilgiyi bilen insandan has talık uzaklaşır.

知识的意义为何?知识为你作答，
有了知识，身上的疾病就会消退。

感谢你的评价，伟大的维吾尔人民的先辈在古代就有了“知识极为高尚，理智极为珍贵”这样的至理名言。

 

知识极为高尚，理智极为珍贵
至理名言啊！

其它几文完全不懂，但能感受到楼上们的热情，很感动。中文部分我都认真看了。

原来到声同是想切磋我会的语言的，没想到在陌生的语言板块里，也能学到很多知识，不仅仅是语言。突然觉得很

这个论坛的确提供了一个让我们至少了解和交流突语的好机会，不断的交流，才能使我们更加文明，好资料，让我慢慢的学习和对比，顺便把撒文也加上几段，变成维-哈-撒-土-汉5文对照，也希望土库语的、乌语的、吉语的、鞑语的朋友也接力一下，这样就变成维-哈-撒-大土-小土-乌-吉-鞑-汉9文对照了。

1.
维吾尔文：
Yaratti we yukseltti tallap adem ，
Bérip hush - eqil，pezil，ilmini hem .
哈萨克文：
Adamdı Xaq  jarattı da eskerdi，
Oğan aqıl，bilim，öner，es berdi.
撒拉尔文：
Allax  kişlanı  yarattı，ulanı  yükseltti，
Ulerğı   itiş，bilgi，aqıl  ma  elmini verci.
土耳其文：
Tanrı insanı yarattı，seçerek yükseltti，
Ona fazilet，bilgi，akıl ve anlayış verdi.
真主特意创造、选拔，擢升了人类，
赋予人类才能、知识、智慧和意识。

2.
维吾尔文：
Tilini chiqarip，anga berdi til ,
Uyat berdi yene guzel，xush pé'il .
哈萨克文：
Köñil berdi，äri tilin terbetti,
Uyat berdi，berdi qulıq，kelbetti.
撒拉尔文：
Ulerğı  heme gönül verci，heme  onune  diline aşci，
Ulerğı  nene  uyat，yaxşi  itixnı verci.
土耳其文：
Ona hem gönül verdi，hem de onun dilini açtı，
Ona güzel biçim，güzel tavır ve hareket ihsan etti.

他赋予人类以语言和心灵，
又赋予他们廉耻，美质和良好行为。

3.
维吾尔文：
Bilim  berdi，insan zoradi bu kun,
Eqil berdi，shunga yéshildi tugün .
哈萨克文：
Bilik berdi — adam bügin jetildi,
Aqıl berdi — talay tüyin şeşildi.
撒拉尔文：
Ulerğı bilgi verci，kişler  bugündan  ulıvoci，
Ulerğı aqılnı  verci，uler  bugündan  sumurlaci.
土耳其文：
Ona bilgi verdi ve insan bugün yükseldi，
Ona anlayış verdi ve böylece düğümler çözüldü

他赋予人类以知识，使之变得高大，
他赋予人类以意识，使之探幽发微。

4.
维吾尔文：
Xuda berse kimge eqil – hosh , bilig ,
Tola yaxshiliqqa uzatur ilig.
哈萨克文：
Kimge Quday berse bilim，aqıldı，
Qolı jetip，alar ol mol asıldı!
撒拉尔文：
Xuda  kimme  aqıl ma bilgi verirse，
U  xeme  yaxşy  qonı  ellıla  aşer.
土耳其文：
Tanrı kime anlayış, akıl ve bilgi verirse,
O pek çok iyiliklere elini uzatır.

真主赋予谁意识，知识和智慧，
他就能打开美德善行的门扉。

5.
维吾尔文：
Bilimni buyuk qil，uqushni uluq ，
Bu ikki yukseltur qulnimu toluq .
哈萨克文：
Aqıldı — ulı，bil，bilimdi-bilikti，
Qonsa ekewi， ulı eter jigitti.
撒拉尔文：
Bilginı  bilse uludir，aqılnı  bilse  bixidir，
Bu  işgi  yüksella  Xudaniği  insanıler  uludir.
土耳其文：
Bilgiyi büyük ve anlayışı ulu bil，
Seçkin kulu bu iki şey yükseltir.
须知知识极为高尚，理智极为珍贵，
这二者使真主的仆民高大完美。

请Karaman老兄翻译成撒文，就差撒文版的了。

太妙了！
哪里能弄到全书啊？

经典，精典！谢谢您Burader！

11.
Yağız уer yaşıl köktä ärdi kösüş
Añar berdi Tañri ağırlıq öküş

Qongur yer, yéshil kokte erdi eziz,
Anga berdi tengri qimmet éytqusiz.

Qara jerde, jasıl kökte äziz-di,
Oğan qurmet berdi Täñir janı izgi.

Kara yerde de aziz idi, mâvî gökte de;
Tanrı ona çok değer vermişti.

上自蓝天，下迄大地，唯他为尊，
真主赋予他的价值，历数难尽。

12.
Başı ärdi öñdün kamuğ başçıqa
Keđin boldı tamğa qamuğ savçıqa

Burundin idi bash putun bashchigha,
Kéyin boldi tamgha putun sawchigha.

Bastawlardıñ bası edi, oñdısı,
Boldı, keyin, payğambardıñ soñğısı!

O bütün rehberlerin önünde baş idi;
Sonra da bütün resûllerin hâtemi oldu.

在先他是一切领袖之首，
在后成为众先知的封印。

13.
Köñül bädım ämdi anıñ yolıña
Savıp sözi tuttum pütüp qavlıña

Uning men yoligha kongul baghlidim,
Ishendim, soyup hem sozin anglidim.

Peyil burdım endi onıñ jolına
Süydim sözin, sendim dili oñına.

Onun yoluna şimdi gönül bağladım;
Bütün dediklerine inandım ve severek sözünü tuttum.

如今我皈依了他的道路，
对他的教诲我由衷地虔信。

14.
İlaxi küđazgil mäniñ köñlümi
Sävüg savçı birlä qopur qopğumı

Ilaha, kuzetkin bu konglumni sen,
Qoparda resulle qopar méni teng.

İlläxa! Meniñ köñilimdi küzetkin,
Qıyyamette Payğambarmen bir etkin!

Ey Tanrım, benim gönlümü gözet;
Kıyamette beni sevgili Peygamber ile birlikte haşret.

真主啊，愿你保护我的心灵，
在报应日让我和先知同生。

15.
Qiyamättä körkit tolun täg yüzin
Älig tuttaçı qıl İlaxi özin

Qiyamette korset tolundek yuzin,
Qolum tutquchi qil ilaha ozin.

Qıyyamette körset tolıq jüziñdi,
Qolımnan demep, Rabbım, ötkiz özimdi!

Kıyamette dolun ay gibi yüzünü göster;
Ey Tanrım, kendisini bana şefâatçi kıl.

在那时，请显示他满月似的容颜，
让他伸出关怀的巨手，将我援引。

6.
Seni qoldı tün kün bu ämgäk bilä
Anı ög sän ämdi sävinçin tilä

Tiledi séni kun – tun emgek bile,
Uni maxta emdi, rizasin tile.
 
Seni tilep, beynet şekti küni-tün,
Rıyza bolsın, maqta: aqta ümitin!

Bunca zahmet ile gece-gündüz hep seni üstedi;
Şimdi sen onu öğ ve rızasını dile.

他日夜辛劳，乞得了你，
赞颂他吧，愿你赢得他的欢心。

7.
Qamuğ qađğusı ärdi ümmät üçün
Qutulmaq tilär ärdi raxät üçün

Putun qayghusi erdi ummet uchun,
Qutquzmaq tiler erdi rahet uchun.

Ümbeti üşin — külli qayğı-beyneti,
Üzilmesin dep raxat, zeyneti.

Bütün kaygusu ümmeti idi;
Rahat etmek için, onun azaptan kurtulmasını dilerdi.

他忧心忡忡，全都为了信徒，
一心拯救信徒，求得他们的幸运。

8.
Atada anada bağırsaq bolup
Tilär ärdi tutçı Bayattın qolup

Atadin, anadin bolup méhriwan,
Tileytti xudadin shuni her zaman.

Meyirban bop atadan da anadan,
Xaqtan däyim tilep, seni qalağan,

Atadan ve anadan daha merhametli idi;
Tanrıdan dâimâ bunu niyâz eder, bunu dilerdi.

他比亲生的父母还要仁慈，
日日祈求真主将信徒援引。

9.
Bayat räxmäti ärdi hälqı özä
Qılınçı silig ärdi qılqı tüzä

Xelqqe idi u xuda rehmiti,
Qilighi siliqtur, tuzlok xisliti.

Elge degen raxımı ol Qudaydıñ,
Qılığı xoş, qulqı tüzuw, şıraylı.

O ümmeti üzerine Tanrının bir rahmeti idi;
Güzel tavırlı, dürüst ve kendisine güvenilir bir tabiatte idi.

他是真主对人类恩惠的体现，
举止温和，秉性端正。

10.
Tüzün ärdi alçaq qılınçı silig
Uvutluğ bağırsaq aqı keñ älig

Idi u mulayim, qilighi siliq,
Hayaliq, qoli keng, séxi rehimdil.

Jibek minez, aqıldı, äppaq peyildi,
Janı jomart, qolı aşıq, meyirli.

Asîl tabiatli, alçak gönüllü ve güzel tavırlı idi;
Hayâ sâhibi, şefkatli, cömert ve eli açık idi.

他温善谦逊，性情和蔼，
仁慈，知耻，慷慨宽宏。

加上古代维吾尔语（Hakaniye），更有代表性

第二章 对先知的赞颂

1.
古代维吾尔语：
Sävüg savçı ıđtı bağırsaq iđi
Bođunda talusı kishidä käđi

现代维吾尔语：
Ewetti resulni rehimlik igem,
Kishi yaxshisi, tallighini hem.

哈萨克语：
Raxımdı Iyem, Payğambarın jiberdi,
Kisi izgisi, el sarası jigerli.

土耳其语：
Esirgeyen Rabbim halkın en seçkini ve insanların
En iyisi olan sevgili Peygamberi gönderdi.

汉语：
慈的真主派遣了敬爱的先知，
他是人中的精华，世上的琼英。

2.
Yula ärdi hälqqa qarañqu tüni
Yaruqluqı yađtı yaruttı seni

Chiraq idi xelqqe qarangghu tuni,
Yoruqluqni chachti, yorutti séni.

Tünek tünde şamı boldı xalıqtıñ,
Sağan, jurtqa nurın şaştı ol jarıqtıñ!

O karanlık gecede halka meş'ale idi;
Etrâfa ışık saçtı ve seni aydınlattı.

他是人间沉沉黑夜的明灯，
光芒四射，照亮你的心灵。

3.
Oqıçı ol ärdi Bayattın saña
Sän ötrü könі yolqa kirdiñ toña

Xudadin dewetchi idi u sanga,
Yigit, toghra bir yolni tapting, shunga.

Ol Qudaydıñ elşisi, erim, bilgeysiñ,
Sen, sodan soñ, tuwra jolğa kirgensiñ!

O sana Tanrı tarafından gönderilen dâvetçi idi;
Sen bu sâyede doğru yola girdin, ey yiğit.

他以真主的名义将你召唤、导引，
你才走上了光明正道，哎，英雄！

4.
Atasın anasın yuluç qıldı ol
Tiläk ümmät ärdi ayu berdi yol

Atasin, anasin pida qildi ol,
Tilek ummet erdi, bayan qildi yol.

Ata-anasın qıyıp munda keldi ol,
Ümbetine tilek, bağıt, berdi ol!

Atasını ve anasını feda etti;
Tek dileği ümmeti idi, ona yol gösterdi.

他牺牲了自己的父亲和母亲，
一心为信徒们把道路指明。


5.
Künün yemädi kör tunün yatmadı
Seni qoldı Räbda ađın qolmadı

Kéche uxlimastin we kunduzi ymey,
Séni soridi Heqtin, bolekni démey.

Kirpik ilmey, när de sızbay jüdedi,
Jalğız seniñ tileuwiñdi tiledi!

Gündüz yemedi, gece yatmadı;
Tanrıdan seni istedi, başka bir şey istemedi.

他日不进食，夜不成眠，
向真主乞得你，而非他人。

11.
Késelni dawalat , bar , ey bilmigen ,
Ey alim nadan'gha dawa eyle sen .

Kel, ey, nadan! Dertke dauwa jasağın:
Nadan bilim alsa, qutı tasadı.

Ey bilgisiz, git, hastalığını tedâvi ettir;
Ey mes'ûd âlim, bilgisizliğin ilâcını sen söyle.

无知者啊，快去医治你的病吧，
智者啊，请你医治愚人的昏昧。

12.
Eqildur burunduq , anga yetse er ,
Tumenming tilegi hem bolsa yéter .

Aqıl — buyda, ere tüsseñ — jeteler,
Söytip, arız-tilegine jeter er!

Anlayış bir yulardır; insan onu elinde tutarsa,
Dileğine erişir ve bütün arzularına nail olur.

智慧好比缰绳，—谁若抓住了它，
心愿都能实现，万事顺遂。

13.
Kishige érur kop eqil paydisi ,
Bilim bilse insan insan eziz bolghusi.

Aqılı bolsa, paydasın er köp körer,
Bilim bilse, äzıyz tirlik ötkerer!

Anlayışın insana faydası çok olur;
İnsan bilgi bilirse, aziz olur.

智慧对人的好处，一言难尽，
人若有了知识，才会显得高贵。

14.
Jimiki ishingni eqil birle qil ,
Bilim birle waqtingni saqlashni bil.

Aqıl külli isiñdi alıp şığatın,
Bul bilimmen körer bekter muratın!

Bütün işini-gücünü anlayış yolu ile yap;
Eline geçen bu zamanı israftan bilgi ile koru.

办理任何事情，都要依靠智慧，
须用知识驾驭时间，莫让它荒废。

第六章结束。