|
Klasik eski Orhun yazıtlar türkçe kök ve Türkiye Türkçe gök kelimeleri aynı anlamı ifade ediyorlar: Mavi gökyüzünü. Göktürkler inanç ve düşünce yapılarına göre Göktanrı (Tanrı veya Tengri) tarafından devlet kurma görevinin kendilerine verildiğine inanmakta ve bu doğrultuda düşünmektedirler. Bunun kanıtı da Orhun yazıtlardan mevcuttur. Bu yüzden kendilerini Göktürk olarak tanımlamışlardırlar.Türk adı ilk kez Göktürkler dönemine ait bu yazıtlarda geçmektedir.
Göktürk İmparatorluğun tarihçesi Göktürk İmparatorluğu Türk toplumu tarafından kurulan dördüncü devlettir. Göktürk İmparatorluğu 552 - 745 yılına kadar varlığını korudu ve sürdü. Çin İmparatorluğu ile uzun süre rekabet ve savaş içinde bulundu. Kardeş kavgaları, iç savaşlar ve Çinliler ile olan uzun savaşlar bu Türk İmparatorluğun zayıflayıp yıkılmasına neden oldu. Yine de Türk toplumu tarafından kurulmuş olan bu İmparatorluk Asya tarihinde kalıcı izler bıraktı. Bu imparatorluk sadece Asya tarihini değil Türk siyasi tarihini ve aydınlatan anıtlar bıraktı, Orhun yazıtları. Göktürkler'in Göktanrı olarak adlandırılan bir inanca sahip oldukları tarih araştırmacıları tarafından dile getirilmektedir. Orhun yazitları bu görüşü doğrulamaktadır. Müslüman olmadan önce tarihte ilk kez Türk adını devlet adı olarak kullanmış Göktürklerin dini Göktanrı diniydi. Dil örnekleri klasik eski Türkçe kültürü (Göktürk 6/7/8yy. ile Orhun yazıtları) ve Türkiye Türkçesi kültürü Siyasal Tarih I.Gök Türk Kağanlığı(Doğu-Batı Kağanlıkları) Gök Türk (Kök Türk) Devleti VI.yüzyılın ortasında, Asya'nın doğusunda Çin devletinin, batısında Sasani-İran devletinin sınırladığı İç-Asya bozkırlarında ,doğuda Avarlar batıda Eftalit/Ak Hunlar ile yapılan mücadeleler sonucunda ortaya çıktı.Kurucuları doğuda Bumin Kağan,batıda kardeşi İstemi Kağan'dır. İli derleyen ve bu nedenle iliğ kağan diye de adlandırılan Bumin Kağan'ın ölümünden sonra yerine oğlu Ko-lo/Kara Kağan geçtiyse de iktidarı kısa sürdü. Bir yıl sonra Mukan Kağan devletin başına geçti. Mukan Moğol soylu Kitanları yenerek Doğu Göktürk Devleti'nin sınırlarını Büyük Okyanus'a kadar genişletti. Mukan'dan sonra tahta Ta-po/Taspar Kağan geçti. Ta-po Budizmi kabul eden ve Çin'i baskı altında tutan yönleriyle sivrildi. Doğuda bunlar olup biterken batıda sınırlarını Kırım'a kadar genişletmiş İstemi Kağan öldü. Yerine oğlu Tardu Kağan geçti.Tardu 603 yılına kadar hükümdarlığını sürdürdü. Doğuda Ta-po'nun ölümü üzerine tahta çıkan To-lo-pien(ya da sonraki adıyla Apa Tarkan) toyda/kurultayda yapılan kengeş'te (müzakere) onaylanmadı. Yerine Ta-po'nun yeğeni Şa-po-lio/İşbara kağan ilan edildi. Çin politikalarının da tesiriyle batı kağanı Tardu, To-lo-pien'i destekledi. İşbara'nın Apa'nın annesini öldürtmesi doğu ile batı arasındaki ilişkileri bir daha düzelmemek üzere bozdu; iki budun artık birbirlerine düşman hale geldi. Tardu'nun ölümünden sonra Batı Gök Türkleri güçlerinin zayıfladığının bir göstergesi olan yabguluk ve şadlık adları altında Aşena ailesine mensup kişilerce yönetildikten sonra 630 yılında Çin egemenliğine girdi. Bundan sonra On Oklar adını alarak Türgiş boyunun önderliğindeki boylar federasyonu şeklinde yüzyılın sonuna kadar Çin hakimiyetinde kaldılar. Doğu Gök Türkleri ise, Şi-pi Kağan'nın 618'de ölümüne kadar benliklerini korudular. Ondan sonra görülen Hie-li/İliğ Kağan Çin'in başkentini kuşattı ise de tutsak alındı; esarette kederinden ölmesiyle I. Gök Türk İmparatorluğu tamamen yıkılmış oldu (630). Aynı tarihte Çin İmparatoru Tai-tsung kendisini Türklerin Gök Kağanı ilan ediyordu. Hakanlığa bağlı Türk ve yabancı boylar etrafa dağılmaya başladılar bir kısmı ise Çin'e sığındı. 50 yıl süren esaret hayatında Türk budununu toparlama çalışmaları ve Çin'e karşı başkaldırma hareketleri(isyanlar) eksik olmadı. Bunların en ünlüsü 639'da Gök-Türk prensi Kürşad'ın ihtilâl denemesidir. II.Gök Türk Kağanlığı 681 yılında Aşena ailesinden Kutluk, Çin'in kuzeyine yerleşmiş Türk boylarını yeniden toparlamayı başardı. Çin, Kitan ve Dokuz Oğuzlar/Uygurlar (onlar da Türkçe konuşuyorlardı)ile yapılan savaşlar sonucunda Ötüken ormanında Göktürk Kağanlığı yeniden ihya edildi. Kutluk ili (devleti/ulusu) yeniden derlediği için İlteriş (ili derleyen) adını aldı. 692'de ölen İlteriş'in yerine kardeşi Kapgan/Kapağan (Günümüz Türkçe karşılığı kapan=alan=Fatih) kağan oldu. Devlet kurulalı beri kağanlık danışmanı olan Tonyukuk'un da bulunduğu Kitan'a Tatabilere, Basmıllara, Çiklere, Azlara, Bayırkulara, Türgişlere/On Oklara (Batı Gök Türk budunu. Kitabelerde sürekli Türgiş Kağanı Türküm, budunum idi ifadeleri bununla ilgilidir), Kırgız ve Dokuz Oğuzlara yapılan seferlerle II.Gök Türk Devleti'nin sınırları Okyanus'tan Mâveraünnehir'deki Temir Kapığ/Demirkapı'ya kadar ulaştı.İpek Yolu'nun büyük bir kısmı denetim altına alınmış oldu. Kapgan'ın Bayırkuların kurduğu bir pusuda öldürülmesi üzerine Gök Türk Devleti'nin başına Bilge Kağan geçti. Kardeşi Kül Tigin ordunun komutanlığını üzerine alırken Tonyukuk danışmanlık görevini sürdürmekteydi. Onun dönemi de amcası dönemindeki gibi devletin egemenliğindeki boyların başkaldırılarıyla geçti. Çin'in desteklediği Uygur-Karluk-Basmıl bağlaşmasının Ötüken'e yönelik sürekli saldırıları, İpek Yolu'nun kilit noktası olan Çungarya'nın Çin'in denetimine geçmesi ve batıda On Ok budununu hakimiyetine alan Türgişlerin gün geçtikçe güçlenmesi neticesinde II.Gök Türk Kağanlığı çöküşe sürüklendi. Bilge Kağan'ın, danışmanı Tonyukuk'u ve küçük kardeşi Kül Tigin'i kaybetmesinden sonra zehirlenerek ölümü üzerine yerine geçen Tengri Kağan çocuk yaştaydı. Onun kağanlığına karşı gelen Ozmış da ülkeyi toparlayacak güçte değildi. Nihayet Uygurlar 745'te Ötüken'e girerek Gök Türk devletine son verdiler. Göktürklerin Kuruluş Mitolojisi Çin yazılı kaynaklarına göre (550-557 yılın tarih kronikileri), Göktürklerin kökleri Orta Asya Hunlar da bulunur. Göktürklerde hükümdar soyunun adı yazılı Çin kaynaklarına ve Türk sözlü geleneğine göre Aşina (Asen (veya Asena veya Zena) dir.Bu kaynaklarda Göktürk imparatorluğunu kuran Asena veya Zena ailesi kendi tanımlamada dişi bir kurdun soyundan geldiği anlatılmaktadır. Asena/Aşina/Zena/Aşına ailesinin, yalnız bir erkek çocuk hayatta kalmak üzere, katliama uğramış olduğu söylencesinde Göktürklerin erken tarihinde bir soyun topluca kıyımının toplumsal bilinci etkilediği bilinmemektedir. Birinci Göktürk İmparatorluğu Hükümdarları Bumin Kağan (Çince Tu-men)(534-552) Qara-Issyk Khagan/Han <=> Kelo Khan <=> Kolo Khan <=> Kök-Khan (552) Kushu Muqan-Khagan/Han <=> Sekin Khan (553-72) Taspar Khan/Han <=> Arslan Tobo-Khan (572 -81) Amrak <=> Tanhan Khagan/Han (581) Shetu Baga Yshbara-Khan/ Han (581-87) Chulo-Khan Tolos-Shad (587-88) Yun Yolliyg Dulan-Khan (588-99; ile Zhangar) Qara-Churin Turk Bogiu (Tardush)-Khan <=> Tardu (576-603; Batı Göktürk) Zhangar Kimin-Khan <=> Tuli Khan (597-609; Dulan-Khan ile Qara-Churin) Dugi Shibir-Khan (609-19) Chulo Khan (619-21) Kat Ilkhan Tugbir <=> Xieli Khagan (621-30) Chebi-Khan (630-49; ) Symno ?? (639-41) Nishu-Beg (679-80; ) Funian (680-81; ) İkinci Göktürk İmparatorluğu Hükümdarları Kutluq Ilteris Khan/Han <=> Karakhan Türgesh-Khan/Han <=> Idat Şad (680-91) Kapagan Kağan/Khan/Han <=> Bökö Chor <=> Mo-ch'o (691-716; suikast oldu) Fugiuy-bogiu Küçük-Khan(Han (716) Bilge Kağan/Khan/Han <=> Mogilian Bilge-Kül (716-34; suikast oldu.) Yollyg-Tegin Izhan-Khan/Han (734-39) Bilge Kutluk Tengri-Khan/Han (739-41) ?? Siuan Khan/han (741) Il-Itmysh Bilge-Khan/Han (741-42) Ozmyş Khan/Han (742-43) Bomei-Tegin Khan/Han (743-45) |
|
最新喜欢： 跨境电商运营...
|
|
沙发#
发布于：2007-04-07 11:40
突厥（三语阅读）(英)
The Göktürks or Kök-Türks were a Turkic people of ancient Central Asia and China. Known in medieval Chinese sources as Tujue (突厥 tú jué), the Göktürks under the leadership of Bumin/Tuman Khan/Khaghan (d. 552) and his sons, established the first known Turkic state around 552 in the general area of territory that had earlier been occupied by the Huns, and expanded rapidly to rule wide territories in Central Asia. The Göktürks originated from the Ashina tribe, an Altaic people who lived in the northern corner of the area presently called the Xinjiang Uyghur Autonomus Region of China. They were the first Turkic tribe to use the name "Türk" as a political name.
The state's most famous personalities other than its founder Bumin were princes Kul Tigin and Bilge and the vizier Tonyukuk, whose life stories were carved on the famous Orkhon inscriptions. Etymology Kök-Turks is said to mean "Celestial Turks," but this is contested. Alternate meanings are Blue Turks, and Numerous Turks; as "kök" meant both "sky" and "blue" in the Köktürk language, and a similar sounding word stands for "root." According to the ancient East Asian cosmology outlined in the theory of the Five Elements (五行 Wǔ-xíng), to which the Turks have also ascribed since ancient times, the color blue is a symbol representing the eastern direction, and it is associated with good omens. The Guardian Deity of the Eastern Direction is the Blue Dragon. Thus, it would not be surprising if the Göktürks had chosen to call themselves "Blue Turks" in the primary sense of "East Turks," with all the associated connotations of "first," "rising," "dawning," "auspicious," and so forth. Origins Two hundred years after the collapse of Hun (Xiongnu) power in Asia, leadership of the Turks was taken over by the Göktürks. The Göktürks inherited the Huns traditions and administrative experience. From 552 to 745, Göktürk leadership bound together the nomadic Turkic tribes into an empire, which finally fell due to internal conflicts over transfer of power. The great difference between the Göktürk Khanate and its Hunnish predecessor was that the Göktürks' temporary Khans (lords) were subordinate to a sovereign authority that was left in the hands of a council of tribal chiefs. The Göktürks were the first Turkic people to write their language in a runic script. See Orkhon script. The Khanate received missionaries from the Buddhists, Manicheans, and Nestorian Christians, but retained their original shamanistic religon, Tengriism. First Unified Empire The Turks' rise to power began in 546 when Tumen made a pre-emptive strike against the Tiele tribes who were planning a revolt against their overlords the Rouran. For this service he expected to be rewared with a Rouran princess, i.e. marry into the royal family. But there was to be no princess. Enraged, Tumem allied with the Wei state against their common enemy Rouran. In 552, Tuman defeated the last Rouran Khan, Yujiulü Anagui. He was formally recognized by China, and married the Wei princess Changle. Thus proving himself both in battle and diplomacy he declared himself Il-Qaghan (great king of kings) of the new Göktürk empire at Otukan, the old Xiongnu capital. He died one year later, the Göktürk state was really built by his son Mukhan. Tuman's brother Istämi (d. 576) was titled yabghu of the west and collaborated with the Persian Sassanids to defeat and destroy the White Huns allies of the Rouran. This war drove the Avars into Europe. Istami initiated diplomatic contact with the Byzantine empire and together they built an alliance against the Persians. Both rival states in north China paid large tributes to the Göktürks from 581. Civil War This first Göktürk empire split in two after the death of the fourth Qaghan, Taspar Khan (ca. 584). He had willed the title Qaghan to Mukhan's son Talopien, but the high council appointed Ishbara. Factions formed around both leaders. Soon, four rival khans claimed the title Qaghan. They were successfully played off against each other by Sui and Tang Dynasty China. The most serious contender was the Western Khan, Istämi's son Tardu, a violent and ambitious man who had already declared himself independent of the Qaghan after his father's death. He now titled himself as Qaghan (Khagan) the supreme ruler, and lead an army to the east to claim otukan. Ishbara, Khan of the Eastern Khanate fearing defeat became formally subordinate to the Chinese Emperor Yangdi for protection. Tardu attacked Changan the Sui capital around 600 as a warning to Emperor Yangdi to end his interference in the civil war. However, Chinese diplomacy incited a revolt of Tardu's Tiele vassal tribes, and Tardu's reign was cut short in 603. Among the dissident tribes were the Uyghur and Syr-Tardush. Dual Empires The civil war left the empire divided into an east and west. The east retained the name Göktürk as vassals of the Sui Empire, and the newly independent west was called Onoq (ten arrows). Khan Hsien of the East attacked China at its weakest moment during the transition between Sui and Tang dynasties. He was brought down by a revolt of his Tiele vassal tribes (626-630), allied with Emperor Taizong of Tang. This tribal alliance is recorded as the Huihe (Uyghur). The Khan was taken prisoner and his empire was zoned into protectorates by the Tang dynasty. The Western Khan Tung Sche-hu was murdered in 630 by Persian diplomacy, despite strong support by the Byzantine Empire against the Persians. The Onoq were divided into east and west factions called Tulu and Nushipi respectively. They were conquered by the Tang general Su Ding Fang in 657. By 659 the Tang Emperor of China could claim to rule the entire Silk Road as far as Po-sse (Persia). The Turks now carried Chinese titles and fought by their side in their wars. Inter-Imperial Era 630-682 AD This era was charecterized by numerous independent rulers weak divided and engaged in constant petty wars. In the east the Uyghurs defeated their one time allies the Tardush, In the west the Turgish emerged as successors to the Onoq. Second Empire Nonetheless, Ilteriş Şad (Idat) and his brother Bäkçor Qapağan Khan (Mo-ch'o) managed to refound the Khanate which in a series of wars from 681 onward gained control of the steppes beyond the Great Wall of China, extending by 705 to threaten Arab control of Transoxiana. Their power centered at the Changai Mountains (then: Ötükän). The son of Ilteriş, Bilge, was also a strong leader, but at his death in 734, the empire declined. They ultimately fell to a series of internal crises and renewed Chinese campaigns. After Kutluk (Ko-lo) Khan's military victory in 744, the successors to the Göktürks became their more China-friendly junior partners, known as the Uyghurs. |
|
|
|
板凳#
发布于：2007-04-07 11:40
突厥（三语阅读）(中)
突厥是中亚民族的主要成份之一。现在全球约有1.3亿操突厥语族语言的人，他们大多自称是突厥人或者突厥人的后裔。这些人的分布在土耳其、阿塞拜疆、塞浦路斯、哈萨克斯坦、乌兹别克斯坦、土库曼斯坦、吉尔吉斯斯坦以及中国的新疆，遍布十多个国家和地区。
突厥的源流并未有定论，大致可以确定的是，他们应该带有匈奴的血统。在南北朝至唐朝时住在现今中国西北地方。现代土耳其人，认为自己是突厥的直系后裔，他们认为突厥的历史可以追溯到西元48年立国的北匈奴。西元 6世纪突厥部落游牧于金山(今阿尔泰山)，初归附于柔然。西魏时首领土门击败铁勒，破柔然，建立政权，东至大兴安岭，西抵西海(咸海)，北越贝加尔湖，南接阿姆河南，建立了官制，有立法，有文字。隋初分裂为东西两部，唐太宗贞观四年（630年）攻灭东突厥，唐高宗显庆四年（658年）唐又灭西突厥，余部西迁中亚。但是在武后(武则天)时期，再度建立后东突厥帝国。约在7世纪末8世纪初，最后亡于回纥。 突厥人主要讲突厥语。突厥语属阿尔泰语系，跟蒙古语是兄弟语言。 |
|
|
|
地板#
发布于：2008-12-09 18:53
学习了，谢谢楼主～～～
|
|
