[语言交流]Newruz Qoshiqi

Newruz bayrimi kona yilni uzitip, yéngi yilni qarshi élish yüzisidin élip baridighan bayram. Newruz bayrimida türlük tenterbiye pa'aliyetliri ötküzülidu. Mesilen, oghlaq tartishish, leglek uchurush, sarghaydi oyuni(chaqpelek oyuni) ündürülgen bughday , arpa, maysilirini qizlar qirqip toplap gül ornida qolaqqa qisish, tepküch oynash, oghullar xoraz-qochqar soqushturush, walley oyuni oynash, qiz-yigitler noruzname oqush, newruz éshi étip yéyish. Newruz éshini mundaq étidu:
Chong dash qazan'gha su qoyup, qoy-kalining kalla- pachaqlirini qaynitip, uninggha bughday, arpa, qonaq, purchaq, chamghur, sewze sélip, pishurup, sorun'gha yéghilghanlar newruz éshini yep hozurlinidu. Kechte newruz bezmisi(meshrep) ötküzüp, qiz-yigitler ussul oynap, newruzgha atap béyt-qoshaqlarni étishidu. Newruz bayrimi axirlashqandin kéyin, déhqanlar étiz-ériq ishlirigha(etiyazliq térilghu ishlirigha)chüshüp kétidu. Bu bayramni barliq türkiy milletler ortaq ötküzüp kélidighan bayram bolup islamiyettin ilgirila bumilletler arisida ötküzüp kélishken.Konilarning «hod, ketmen sépini tut»dégen maqalisi bar. Yuqarqilar hazirmu jenubi shinjangdiki déhqanlar arisida dawamliq xatirilinip kélinmekte.
Waqit bek qisqa bolghanliqi üchünla tordashlarning paydilinish üchün qisqiqine bu melumatni bilishimche yollidim. Toluq bolmighan jayni tordashlarning toluqlap kétishige éshenchim bar.
Barliq tordashlarning newruz bayrimigha mubarek bolsun!

                              Newruz qoshiqi

Essalamu eleykum,
Sizge bolsun qutluq kün.
Pesli jahan hot keldi,
Jutlar ötüp qut keldi.

Newruz keldi, nur boldi,
Hemme janliq hör boldi.
Hey xalayiq shadlining,
Kesip-kargha atlining.

Hemelde bilip heptini,
Tutup newruz peytini.
Emiling bolsun sawap,
Ejdadlarni qil tawap.

Déhqan derhal ketmen al,
Yerge sapan, sörem sal.
Chesh döwilensun xaman'gha,
Bughday tolsun badanggha.

Baghwen bolsang bagh-bagh qil,
Baghdin rizqingni tagh qil.
Malchi köplep töl alghin,
Süt-qaymaqni mol alghin.

Babkar bolsang yip olgha,
Böz-chekmenini xop tolgha.
Tömürchi tawla ketmenni,
Tap hünerge zoqmenni.

Ashpez bolsang temlik qol,
Ghellide bolur köp pul.
Zerger körset hünerni,
Qétish qilma mis-zerni.

Tijaretchi seper qil,
Haram maldin hezer qil.
Hakim bolghil dadixah,
Elge da'im xeyrixah.

Öm bolayli xalayiq,
Qilmayli ish nalayiq.
Yurtimiz bolghay awat,
Me'ishet toq, köngül shad.

Izahatlar:
1)Hot-shemsiye yil hésabigha xas atalghu. Miladiye hésabida2-ayning 22-künidin 3-ayning 21-künigiche qeder bolghan waqitni körsitidu.
2)Hemel-shemsiye yil hésabigha xas atalghu. Miladiye hésabigha 3-ayning 22-künidin 4-ayning 12-künige qeder bolghan waqitni körsitidu.
3)Dadixah-toghra teleppuz qilinishi dadxah. 1)Erz-dad shtküchi, 2)erz-dad éytquchi, 3)erz-shikayet éytilidighan orun.

Keldi newruz yil bashi, ketti köngülning chirkini,
Newruz diban kélurler xatunlarning türkini.
Güller qisip qiz- oghul egri qoyar bökini,
Mejlis qilip oynishar, achar köngül mülkini,
Qayghu mihnetler kétip, yayrishar kündur bügün.